به مناسبت آن‌که امسال چهارشبنه‌سوری افتاده است سه‌شنبه! اگر به تاریخ انواع تقویم در ایران علاقه‌مندید این را بخوانید.
تقویم فارسی:
رایج‌ترین تقویم فارسی در جوامع بین‌المللی تقویمی است که دکتر احمد بیرشک در سال ۱۹۲۵ به مجلس ارایه کرد، که بر اساس تقویم قدیمی جلالی طراحی شده بود. تقویم جلالی توسط گروهی از اخترشناسان از جمله خیام در قرن ۱۲ میلادی طراحی شده است، که شامل ۱۲ ماه ۳۰ روزه و یک شبه‌ماه ۵ روزه (در سال‌های کبیسه، ۶ روزه) بوده است. تقویم دکتر بیرشک، بر خلاف باور عموم، از دوره‌های ۳۳ ساله (هفت دوره‌ی ۴ ساله و یک دوره‌ی ۵ ساله) تشکیل نشده‌است، بلکه از دوره‌های ۲۸۲۰ ساله تشکیل شده. هر دوره به زیر‌دوره‌های ۱۲۸ یا ۱۳۲ ساله تقسیم می‌شود، که هرکدام از آن‌ها نیز به زیر‌زیر‌دوره‌های ۲۹، ۳۳، یا ۳۷ ساله تقسیم می‌شوند که در هرکدام سال‌های مضرب ۴ غیر از آخرین‌شان کبیسه می‌باشد. هر سال ۱۲ ماه دارد که شش‌تای اول ۳۱، پنج‌تای بعد ۳۰، و ماه آخر بر حسب کبیسه بوند یا نبودن ۲۹ یا ۳۰ روز دارند.
تقویم فارسی در سال ۱۹۲۵ در ایران و ۱۹۵۷ در افغانستان شکل فعلی خود را پذیرفت که سال ۱ را با شروع اسلام هم‌آهنگ می‌کند. اگرچه دوره‌ی اسلامی از ۱۷ ژوئن ۶۲۲ جولائی آغازیده‌است اما تقویم فارسی فلسفه‌ی اصلی خود را حفظ کرده و در اعتدال بهاری ۶۲۲ جولائی می‌آغازد. برخلاف تقویم اسلامی، تقویم فارسی خورشیدی است.
اما آن‌چه دردناک می‌باشد این است که تقویم ملی ما امروزه این تقویم نیست، بلکه تقویمی نجومی است، بدین معنی که دکتر ایرج ملک‌پور از موسسه‌ی ژئوفیزیک دانشگاه تهران، می‌تواند هر سالی را کبیسه یا غیر آن اعلام کند. ایشان ادعا می‌کند کتابی منتشر کرده (یا در دست انتشار دارد) که وضعیت سال‌های گذشته و آینده در جدول‌های این کتاب معلوم شده است. این نظام به هیچ وجه برای پیاده‌سازی در رایانه مناسب نیست.
تقویم‌های زرتشتی:
زرتشتی‌گری در دوره‌ی ساسانی رواج یافت، وقتی که شاه شاپور اول (۲۵۰ ق.م.) آن را دین رسمی ایران کرد. پس از حمله‌ی اعراب زرتشتیان در مناطق مختلف پخش شدند که باعث پیدایش گوناگونی در تقویم ایشان شد. نتیجه‌ی آن شد که سه تقویم زرتشتی مختلف امروزه موجود است. تقویم زرتشتی خورشیدی است و با زمان تاج‌گذاری آخرین پادشاه زرتشتی، یزدگرد سوم، شروع می‌شود. این تقویم برای روزهای هر ماه یک نام دارد که چنین می‌باشند: ۱. هرمز ۲. بهمن ۳. اریبهشت ۴. شهریور ۵. اسفندارمذ ۶. خرداذ ۷. مرداذ ۸. دی‌باذر ۹. آزر ۱۰. آبان ۱۱. خور ۱۲. ماه ۱۳. تیر ۱۴. گوش ۱۵. دی‌بمهر ۱۶. مهر ۱۷. سروش ۱۸. رشن ۱۹. فروردین ۲۰. بهرام ۲۱. رام ۲۲. باد ۲۳. دین‌بدین ۲۴. دین ۲۵. ارد ۲۶. اشتاذ ۲۷. آسمان ۲۸. زامیاد ۲۹. مارسفند ۳۰. انیران. و برای شبه‌ماه‌های پنج روزه نیز: ۱. اهند ۲. اشند ۳. اسفندارمد ۴. اخشتر ۵. بهشت.
سه نوع تقویم زرتشتی امروزه این‌گونه‌اند:
فصلی: این تقویم بیش‌ترین تغییرات را داشته است. در سال ۱۹۰۶ این تقویم با تقویم گریگوری (میلادی) هم‌آهنگ شد و از آن پس سال نو در ۲۱ مارس شروع می‌شود. سال‌های کبیسه نیز با سال‌های کبیسه‌ی میلادی برابر می‌باشد. ۱۳ ماه دارد: ۱۲تای اول ۳۰ روز، و ماه آخر ۵ یا ۶ روز دارند.
شنشئی: (درست نوشته‌ام؟) این تقویم اغلب زرتشتیان ایران است. طرح اصلی چنین بود که هر ۱۲۰ سال یک ماه کبیسه درج می‌کرد، اما باور عموم بر این است که این ماه فقط یک بار و آن هم در هند درج شد. هر سال ۳۶۵ روز دارد و سال کبیسه‌ای در کار نیست. سال‌ها به همان ۱۳ ماه تقسیم می‌شوند. این گروه ایده‌ی سال کبیسه با ماه آخر ۶ روزه را رد کردند، زیرا که عدد ۶ را مغایر با تعلیمات زرتشت می‌دانند! با سال‌های ۳۶۵ روزه و عدم وجود هیچ‌گونه تصحیح، این تقویم با گذشت زمان حرکت می‌کند و شروع سال دیگر در اعتدال بهاری قرار نخواهد داشت.
قدیمی: این تقویم بسیار مانند تقویم قبل است، با این تفاوت که یک‌ماه جلوتر است (احتمالا به علت ماه درج شده در تقویم شنشئی).
در پایان امیدوارم مردم ایران پس از گذشت ماه محرم از هفته‌ی آخر اسفند که یک، دو، یا سه سال دیگر طول می‌کشد، فراموش نکند چهارشنبه‌سوری را به جای اولش برگردانند!!!
